Χουρμαδιά, ένας φοίνικας με πεντανόστιμους καρπούς

H χουρμαδιά είναι ένα τροπικό δέντρο που καλλιεργείται από την αρχαιότητα τόσο για καλλωπιστική χρήση, όσο και για τους υπέροχους γλυκούς καρπούς του, τους γνωστούς μας χουρμάδες.

Με καταγωγή από τη βόρεια Αφρική και την περιοχή της Αραβίας, η χουρμαδιά είναι ένα είδος φοίνικα που φτάνει σε ύψος μέχρι 15-20 μέτρα και ζει περίπου 150 χρόνια.

Διαθέτει λεπτό κορμό και πάνω του αναπτύσσονται μακριά φύλλα που φτάνουν σε μήκος 3-5 μέτρων. Τα φύλλα της χουρμαδιάς διατηρούνται ασημοπράσινα για 4-5 χρόνια και μετά ξεραίνονται και λυγίζουν.

Η χουρμαδιά είναι δίοικο φυτό, διαθέτει δηλαδή αρσενικά και θηλυκά φυτά. Τα θηλυκά φυτά παράγουν τους χουρμάδες, τους νόστιμους κίτρινο-καφετί καρπούς στενόμακρού σχήματος, με τη γλυκιά γεύση, που περιέχουν χαρακτηριστικούς σπόρους με αυλακώσεις.

Οι χουρμάδες αποτελούν πλούσια πηγή ενέργειας και θεωρούνται υπερτροφές (superfood) καθώς περιέχουν σε φυσικά σάκχαρα, πρωτεΐνες, μέταλλα, βιταμίνες και φυτικές ίνες.

Η καλλιέργεια της χουρμαδιάς δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις και ευδοκιμεί εύκολα στις νότιες περιοχές της χώρας μας. Θα τη συναντήσουμε σε πάρκα και πλατείες, ιδιαίτερα σε παραθαλάσσιες περιοχές, όπου δίνει ένα εξωτικό χαρακτήρα.

Ας δούμε αναλυτικά τι συνθήκες χρειάζεται η καλλιέργεια της χουρμαδιάς και τι φροντίδα θέλει για να απολαμβάνουμε τους πιο νόστιμους χουρμάδες από τον κήπο μας.

1. Ποιες είναι οι πιο γνωστές ποικιλίες της χουρμαδιάς;

Υπάρχουν αρκετές ποικιλίες χουρμαδιάς (Phoenix dactylifera) που προέρχονται κυρίως από το Ιράν, την Αλγερία, την Αίγυπτο και το Μαρόκο. Οι ποικιλίες χουρμαδιάς, ανάλογα την υφή του καρπού του χουρμά, διαχωρίζονται σε μαλακές, ημίξηρες και ξηρές. Ορισμένες από τις πιο διαδεδομένες και δημοφιλείς ποικιλίες χουρμαδιάς που μπορούμε να καλλιεργήσουμε είναι η εξής:

• Ποικιλία χουρμαδιάς Deglet Noor: Ποικιλία που κατάγεται από το Ιράκ παράγει ημίξηρους, σχετικά μεγάλους, πολύ γευστικούς και αρωματικούς καρπούς με μεγάλη περιεκτικότητα σε σάκχαρα. Ευαίσθητη στις βροχοπτώσεις και στην υγρασία, η ποικιλία Deglet Noor μπορεί να φτάσει σε παραγωγή μέχρι 150 κιλά ανά δέντρο.

• Ποικιλία χουρμαδιάς Halawy: Μαλακή ποικιλία χουρμαδιάς που κατάγεται από το Ιράκ και δίνει πρώιμα καρπούς μετρίου μεγέθους. Σχετικά ανθεκτική στην υγρασία και στις βροχές του καλοκαιριού, η ποικιλία Halawy μπορεί να φτάσει σε παραγωγή μέχρι και 100 κιλά ανά δέντρο.

• Ποικιλία χουρμαδιάς Khadrawy: Πρώιμη ποικιλία χουρμαδιάς που κατάγεται από το Μαρόκο και παράγει καρπούς σχετικά μικρού μεγέθους που διαθέτουν εξαιρετική γεύση. Παρουσιάζει σχετική ανθεκτικότητα σε καλοκαιρινές βροχοπτώσεις και υψηλά επίπεδα υγρασίας, με παραγωγή που φτάνει μέχρι και τα 70 κιλά ανά δέντρο.

2. Που ευδοκιμεί η χουρμαδιά;

Η καλλιέργεια της χουρμαδιάς ευδοκιμεί σε περιοχές με υποτροπικό κλίμα. Χρειάζεται ζεστά ξηρά καλοκαίρια μεγάλης διάρκειας, χωρίς βροχοπτώσεις για να παράγει καρπούς καλής ποιότητας.

Το δέντρο της χουρμαδιάς αναπτύσσεται σε μέρη με σχετικά ήπιους χειμώνες, καθώς δεν είναι ανθεκτικό σε παρατεταμένες συνθήκες έντονης παγωνιάς και θερμοκρασίες κάτω του -7°C.

Μπορούμε να φυτέψουμε τις χουρμαδιές σε μεγάλη ποικιλία εδαφών αρκεί το έδαφος να έχει καλό αερισμό και καλή αποστράγγιση.

Η χουρμαδιά αποτελεί ιδανική επιλογή φυτού για παραθαλάσσιες περιοχές, καθώς είναι περισσότερο ανθεκτική στην αλατότητα του εδάφους από οποιοδήποτε καρποφόρο δέντρο.

3. Πώς φυτεύουμε χουρμαδιές και σε τι αποστάσεις;

Η καλύτερη εποχή για να φυτέψουμε χουρμαδιές είναι μέσα στην άνοιξη αφού περάσουν οι παγωνιές του χειμώνα.

Κατά τη φύτευση, ανοίγουμε μεγάλους λάκκους με βάθος και πλάτος ενός μέτρου για να μπορέσει να αναπτυχθεί το ριζικό σύστημα του δέντρου και να στηρίξει το μεγάλο ύψος της χουρμαδιάς.

Στον λάκκο φύτευσης, προσθέτουμε εδαφοβελτιωτικά υλικά, όπως η κοπριά και το κομπόστ, για να ενισχύσουμε το χώμα και να το εμπλουτίσουμε με θρεπτικά συστατικά.

Για να έχουμε παραγωγή χουρμάδων, θα πρέπει να φυτέψουμε θηλυκό φυτό και να υπάρχει κοντά κάποιο αρσενικό φυτό χουρμαδιάς.

Σε επαγγελματικές καλλιέργειες χουρμαδιάς φυτεύεται 1 αρσενικό φυτό για κάθε 30 θηλυκά φυτά χουρμαδιάς, με αποστάσεις φύτευσης στα 8-9 μέτρα μεταξύ των θέσεων φύτευσης και 9-10 μέτρα μεταξύ των γραμμών φύτευσης.

4. Πώς γίνεται η επικονίαση και η γονιμοποίηση της χουρμαδιάς;

Για να έχουμε επικονίαση, γονιμοποίηση και καρπόδεση στις χουρμαδιές, την περίοδο της άνοιξης γίνεται μεταφορά της γύρης με τον άνεμο, από τα λουλούδια των αρσενικών φυτών στα λουλούδια των θηλυκών φυτών χουρμαδιάς.

Στις επαγγελματικές καλλιέργειες χουρμαδιάς γίνεται συχνά και τεχνητή επικονίαση, δηλαδή μεταφορά της γύρης από τους καλλιεργητές από τα αρσενικά στα θηλυκά άνθη. Με αυτόν τον τρόπο, επιτυγχάνεται μεγαλύτερο ποσοστό καρπόδεσης και μεγαλύτερη παραγωγή χουρμάδων.

5. Πόσο συχνά χρειάζεται πότισμα η καλλιέργεια της χουρμαδιάς;

Aν και η καλλιέργεια της χουρμαδιάς είναι αρκετά ανθεκτική στην ξηρασία, χρειάζεται πότισμα την άνοιξη και το καλοκαίρι, δηλαδή την περίοδο της ανθοφορίας και καρποφορίας για να έχει ικανοποιητική παραγωγή χουρμάδων.

Επίσης, οι χουρμαδιές πρέπει να ποτίζονται συχνά κατά τον πρώτο χρόνο φύτευσης, μέχρι να αναπτυχθεί ικανοποιητικά το ριζικό σύστημα των δέντρων.

Το υπερβολικό πότισμα της χουρμαδιάς και η κακή αποστράγγιση του εδάφους μπορεί να προκαλέσει σάπισμα στις ρίζες ή μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση καφέ κηλίδων στο φύλλωμα.

6. Κάθε πότε βάζουμε λίπασμα στην καλλιέργεια της χουρμαδιάς;

Η χουρμαδιά έχει αρκετές ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά και λίπασμα για να έχει καλή ανάπτυξη και πλούσια παραγωγή χουρμάδων.

Προσθέτουμε κάθε χρόνο πλήρες βιολογικό λίπασμα με ιχνοστοιχεία στις αρχές της άνοιξης, στις αρχές του φθινοπώρου και στις αρχές του καλοκαιριού.

7. Ποιες ασθένειες και ποια έντομα προσβάλλουν την καλλιέργεια της χουρμαδιάς;

Οι χουρμαδιές σε συνθήκες υπερβολικής υγρασίας του εδάφους και κακής αποστράγγισης, μπορούν να προσβληθούν από την μυκητολογική ασθένεια της φουζαρίωσης που προσβάλλει εσωτερικά το ξύλο της χουρμαδιάς και μπορεί να την ξεράνει.

Σημαντικό πρόβλημα για την χουρμαδιά είναι και το κόκκινο σκαθάρι που προσβάλλει τους φοίνικες του οποίου η καταπολέμηση είναι αρκετά δύσκολη.

8. Πότε συγκομίζουμε τη χουρμαδιά και πώς συντηρούμε τους χουρμάδες;

Οι χουρμαδιές μπαίνουν σε παραγωγή όταν φτάνουν σε ηλικία 4-5 χρόνων, ενώ έρχονται σε πλήρη καρποφορία σε ηλικία 10-15 χρόνων. Οι καρποί της χουρμαδιάς ωριμάζουν την περίοδο Αυγούστου – Σεπτεμβρίου, ανάλογα την πρωιμότητα της ποικιλίας και ανάλογα τις κλιματολογικές συνθήκες της καλλιεργούμενης περιοχής.

Οι χουρμάδες σχηματίζονται σε τσαμπιά και δεν ωριμάζουν ταυτόγχρονα σε κάθε δέντρο. Η συλλογή των χουρμάδων γίνεται με το χέρι, έχει διάρκεια αρκετών εβδομάδων και είναι μία αρκετά απαιτητική καλλιεργητική εργασία.

View this post on Instagram

A post shared by Τα Μυστικά του Κήπου (@mistikakipou)

9. Πώς κλαδεύουμε τη χουρμαδιά;

Το κλάδεμα της χουρμαδιάς περιορίζεται μόνο στην αφαίρεση των ξεραμένων φύλλων. Αποτελεί ωστόσο μία δύσκολη διαδικασία, λόγω του μεγάλου ύψους των δέντρων της χουρμαδιάς.

Επιπλέον, στα νεαρά φυτά χουρμαδιάς, είναι απαραίτητη η αφαίρεση των παραφυάδων που βγαίνουν από τον κορμό για να μπορέσει να αναπτυχθεί καλύτερα το κεντρικό φυτό χουρμαδιάς.

10. Ποιοι είναι οι τρόποι πολλαπλασιασμού της χουρμαδιάς;

Η χουρμαδιά πολλαπλασιάζεται πολύ εύκολα με τις παραφυάδες, τους βλαστούς που βγαίνουν από τον κορμό κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Αφαιρούμε τις παραφυάδες με ένα σκαλιδάκι, τις μεταφυτεύουμε σε μία γλάστρα για να ριζώσουν, και αφού περάσουν μερικοί μήνες τους μεταφυτεύουμε στην οριστική τους θέση. Ο πολλαπλασιασμός της χουρμαδιάς με παραφυάδες, δίνει φυτά χουρμαδιάς που έχουν ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά με το μητρικό φυτό.

Ο πολλαπλασιασμός της χουρμαδιάς μπορεί να γίνει και με σπόρο, ωστόσο είναι μία διαδικασία που συνήθως αποφεύγεται καθώς με αυτό τον τρόπο το φυτό που προκύπτει διαφέρει από την αρχική ποικιλία. Επιπλέον, από τους σπόρους μίας θηλυκής χουρμαδιάς, περίπου τα μισά φυτά που θα προκύψουν θα είναι αρσενικά και επομένως δεν μας δίνουν καρπούς.

11. Κι ένα μυστικό για την καλλιέργεια της χουρμαδιάς

Αν και στη χώρα μας δεν υπάρχουν οργανωμένες φυτείες χουρμαδιάς, αξίζει να επισημάνουμε ότι τα τελευταία χρόνια η καλλιέργεια της χουρμαδιάς προωθείται για αξιοποίηση στις παραθαλάσσιες περιοχές της Κρήτης, της νότιας Πελοποννήσου, στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα.