Μπανανιά: 12 μυστικά για την καλλιέργεια

Μπανάνα, ένα από τα πιο λαχταριστά και θρεπτικά φρούτα που λατρεύουν μικροί και μεγάλοι σε ολόκληρο τον κόσμο.

Το φυτό της μπανάνας, η μπανανιά είναι πολυετές αειθαλές φυτό που δίνει καρπούς σε μεγάλα εντυπωσιακά τσαμπιά.

Αν και φτάνει σε ύψος από 3 εως 6 μέτρα, η καλλιέργεια της μπανανιάς δεν θεωρείται δέντρο αλλά ποώδες φυτό, καθώς διαθέτει ένα μαλακό κεντρικό βλαστό, από τον οποίο βγαίνουν πελώρια μακρόστενα φύλλα.

Η μπανανιά ανθίζει συνήθως ένα χρόνο μετά την φύτευση της και δίνει καρπούς στις αρχές του επόμενου χειμώνα, 3 μήνες αφού εμφανιστεί η ανθοφορία της.

Ο καρπός της μπανανιάς είναι στενόμακρος, μήκους 10-15 εκατοστών και διαθέτει μαλακή κίτρινη φλούδα που απομακρύνεται πολύ εύκολα όταν τον καθαρίζουμε για να φάμε το εσωτερικό του.

Πρόκειται για ένα τροπικό φρούτο με χαρακτηριστικό γλυκό άρωμα. Η μπανάνα τρώγεται συνήθως ωμή, ωστόσο γίνεται επίσης ψητή, τηγανητή και αποξηραμένη για να την απολαύσουμε σε μοναδικές συνταγές μαγειρικής.

Διαθέτει σημαντική διατροφική αξία καθώς αποτελεί πλούσια πηγή βιταμινών, φυτικών ινών, καλίου, μαγνησίου και αντιοξειδωτικών ουσιών.

Οι μεγαλύτερες εκτάσεις καλλιέργειας μπανάνας βρίσκονται σε χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας, στην Κίνα και στην Ινδία, καθώς και σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, στη Βραζιλία και στο Μεξικό, ενώ θα τη συνανατήσουμε και σε νότιες περιοχές της χώρας μας.

Εκτός από τον κήπο, μπορούμε να καλλιεργήσουμε μπανανιά σε γλάστρα για να απολαμβάνουμε τα μεγάλα εντυπωσιακά φύλλα της που δίνουν μία εξωτική νότα στην αυλή και στο μπαλκόνι μας.

Ας δούμε παρακάτω αναλυτικά τις πιο σημαντικές ποικιλίες μπανάνας για να φυτέψουμε καθώς και χρήσιμες συμβουλές καλλιέργειας για να απολαύσουμε πλούσια παραγωγή από πεντανόστιμες μπανάνες.

1. Ποιες είναι οι πιο γνωστές ποικιλίες μπανάνας;

Υπάρχουν πολλές ποικιλίες μπανάνας από όλο τον κόσμο με διαφορετικά χαρακτηριστικά για να φυτέψουμε.

Ξεχωρίζει η ποικιλία Cavendish, η πιο διαδεδομένη μπανάνα που όλοι γνωρίζουμε, η κόκκινη μπανανιά που μας δίνει μπανάνες με κοκκινωπό χρώμα, καθώς και η διάσημη κρητική μπανάνα Άρβης.

– Ποικιλία μπανάνας Άρβης: Εξαιρετική ποικιλία κρητικής μπανάνας, σχετικά μικρής ανάπτυξης που δίνει μικρούς καρπούς, πολύ γευστικούς με εξαιρετικό άρωμα, ιδιαίτερα ανθεκτική σε ασθένειες.

– Ποικιλία μπανάνας Cavendish: Είναι η πιο γνωστή ποικιλία που αντιστοιχεί περίπου στο 50% της παγκόσμιας παραγωγής μπανάνας. Καλλιεργείται στις χώρες της κεντρικής Αμερικής και διαθέτει ελαφρά γλυκιά γεύση και κρεμώδη υφή.

– Ποικιλία μπανάνας Pisang Raja: Δημοφιλής ποικιλία μπανάνας που καλλιεργείται στην Ινδονησία, κάπως μικρότερη από την ποικιλία Cavendish, διαθέτει κίτρινο-πορτοκαλί χρώμα, γεύση που θυμίζει μέλι και απαλή κρεμώδη υφή.

– Ποικιλία κόκκινης μπανάνας: Εξαιρετική ποικιλία μπανάνας, με κοκκινωπό φλοιό και απαλή ροζ σάρκα, πιο γλυκιά κ πιο μαλακή από την ποικιλία Cavendish, με ένα απαλό άρωμα βατόμουρου.

– Ποικιλία μπανάνας Lady Finger: Γνωστή και ως baby μπανάνα, με μικρότερο μέγεθος από την ποικιλία Cavendish και πιο γλυκιά γεύση, διαθέτει κρεμώδη υφή και γλυκό άρωμα με νότες μελιού.

– Ποικιλία μπανάνας Blue Java: Γνωστή και ως μπανάνα παγωτό, λόγω της γλυκιάς γεύσης με άρωμα βανίλιας και της εξαιρετικά κρεμώδους υφής, διαθέτει όμορφη μπλε φλούδα και λευκή σάρκα, ανθεκτική και σε πιο ψυχρές περιοχές.

– Ποικιλία μπανάνας Plantain: Γνωστή και ως μπανάνα μαγειρικής, με υψηλή περιεκτικότητα άμυλου, δεν καταναλώνεται ωμή αλλά χρησιμοποιείται σε αλμυρά πιάτα. Βασικό διατροφικό προϊόν σε Δυτική και Κεντρική Αφρική, νησιά Καραϊβικής και κεντρική Αμερική.

– Ποικιλία μπανάνας Manzano: Ποικιλία μπανάνας πιο γλυκιά από την Cavendish, με άρωμα μήλου-φράουλας, καλλιεργείται στην κεντρική και νότια Αμερική, στο Μεξικό και στην Καραϊβική και κατά την πλήρη ωρίμανση της, η φλούδα έχει μαύρο χρώμα.

– Ποικιλία μπανάνας Burro: Ξεχωριστή ποικιλία μπανάνας, με αψύ γεύση λεμονιού, διαθέτει μικρότερο μέγεθος αλλά πιο πλατύ τετράγωνο σχήμα από την ποικιλία Cavendish, κρεμώδη μαλακή σάρκα άσπρου ή κίτρινου χρώματος με κάποια σκληρότητα στο κέντρο.

– Ποικιλία μπανάνας Barangan: Δημοφιλή κίτρινη ποικιλία μπανάνας με μικρές μαύρες κηλίδες, απαλή γλυκιά γεύση, λευκή σάρκα, τρώγεται σαν επιδόρπιο σε πολλές τροπικές περιοχές.

– Ποικιλία μπανάνας Goldfinger: Βελτιωμένη ποικιλία μπανάνας, ανθεκτική σε προσβολές εντόμων, παρόμοια με την ποικιλία Cavendish, όταν είναι πράσινος ο καρπός μαγειρεύεται ενώ μπορεί να φαγωθεί όταν είναι πλήρως ώριμος.

2. Που ευδοκιμεί η καλλιέργεια της μπανανιάς και τι συνθήκες χρειάζεται να αναπτυχθεί και να μας δώσει καρπούς;

Η καλλιέργεια της μπανάνας ευδοκιμεί σε γόνιμα αφράτα εδάφη που διαθέτουν υψηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία, καλή αποστράγγιση και σχετικά όξινο pΗ εδάφους μεταξύ 5,5-6,5.

Η μπανανιά καλλιεργείται σε ηλιόλουστα σημεία, σε περιοχές με ζεστό και υγρό τροπικό κλίμα καθώς χρειάζεται θερμοκρασίες 20-35°C για να έχει ζωηρή βλάστηση και πλούσια καρποφορία.

Είναι ευαίσθητη στις χαμηλές θερμοκρασίες, στην παγωνιά του χειμώνα και στους δυνατούς βοριάδες, γι’ αυτό συχνά οι μπανανιές καλλιεργούνται μέσα σε θερμοκήπια.

Στον ελληνικό χώρο, οι μπανάνες καλλιεργούνται κυρίως στην Κρήτη, στις Κυκλάδες, στα Δωδεκάνησα και στη νότια Πελοπόννησο, ως υπαίθρια αλλά και ως θερμοκηπιακή καλλιέργεια.

3. Ποια εποχή φυτεύουμε τις μπανάνες και σε τι αποστάσεις;

Κατάλληλη εποχή για να φυτέψουμε μπανάνες στον κήπο μας είναι μέσα στην άνοιξη, αφού περάσουν οι παγωνιές του χειμώνα.

Οι αποστάσεις φύτευσης για την καλλιέργεια της μπανανιάς είναι 2,5 – 3 μέτρα μεταξύ των γραμμών φύτευσης και 2 – 2,5 μέτρα μεταξύ των θέσεων φύτευσης σε κάθε γραμμή.

Για να φυτέψουμε τις μπανανιές, ανοίγουμε λάκκο φύτευσης ύψους και διαμέτρου 40×40 εκατοστών για να αναπτυχθεί καλύτερα το ριζικό σύστημα της μπανανιάς.

Με δεδομένες τις παραπάνω αποστάσεις φύτευσης της μπανανιάς, η πυκνότητα φύτευσης κυμαίνεται 130-200 φυτά ανά στρέμμα.

4. Πόσο συχνά θέλει πότισμα η καλλιέργεια της μπανανιάς;

H καλλιέργεια της μπανανιάς χρειάζεται τακτικό πότισμα με σημαντικές ποσότητες νερού, ώστε το έδαφος να παραμένει διαρκώς σχετικά υγρό.

Λόγω του επιφανειακού ριζικού συστήματος της μπανανιάς, το πότισμα πρέπει να είναι σε κοντινά χρονικά διαστήματα για να είναι αποτελεσματικό για την καλλιέργεια.

Η ποσότητα ποτίσματος που θα απαιτηθεί από τις κλιματικές συνθήκες, από τη σύσταση του εδάφους καθώς και από το στάδιο ανάπτυξης του φυτού της μπανανιάς.

Για το πότισμα της μπανανιάς μπορούμε να επιλέξουμε σύστημα ποτίσματος με σταγόνες ή σύστημα τεχνητής βροχής που δημιουργεί ένα πιο δροσερό και υγρό κλίμα για τα φυτά.

5. Κάθε πότε χρειάζεται λίπασμα η καλλιέργεια της μπανάνας;

Κατά την φύτευση της μπανανιάς είναι απαραίτητο να προσθέτουμε αρκετή ποσότητα από κοπριά και κομπόστ για να αυξήσουμε την περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία, καθώς και λίπασμα φωσφόρου που βοηθά τη ριζοβολία του φυτού.

Κατά την διάρκεια της καλλιέργειας του φυτού, κάθε χρόνο, προσθέτουμε, μία φορά το μήνα, από άνοιξη ως το φθινόπωρο, βιολογικό λίπασμα πλούσιο σε άζωτο και κάλιο για την ανάπτυξη ζωηρής βλάστησης και τον σχηματισμό πλούσιας καρποφορίας.

6. Πότε κλαδεύουμε τις μπανανιές και με ποιο τρόπο;

Κατάλληλη εποχή για να ξεκινήσουμε το κλάδεμα της μπανανιάς είναι στις αρχές της άνοιξης.

Κατά το κλάδεμα της μπανανιάς, αφαιρούμε τις παραφυάδες που αναπτύσσονται έτσι ώστε να διατηρήσουμε ένα αρχικό φυτό και ένα θυγατρικό.

Έχουμε υπόψη μας ότι οι βλαστοί της μπανανιάς δίνουν μόνο μία χρονιά καρπούς, στη συνέχεια ξεραίνονται και απομακρύνονται.

Επίσης, απομακρύνουμε ξεραμένα φύλλα όπως και φύλλα που έρχονται σε επαφή με τους καρπούς καθώς υπάρχει κίνδυνος να προκαλέσουν ζημιά.

Είναι σημαντικό κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, να ελέγχουμε ανά τακτά χρονικά διαστήματα μήπως φυτρώνουν παραφυάδες για να τις απομακρύνουμε άμεσα πριν μεγαλώσουν.

Στο κλάδεμα της μπανανιάς περιλαμβάνεται και η αφαίρεση μέρους του άνθους που ξεραίνεται, αφού έχει σχηματιστεί το τσαμπί με τις μπανάνες πάνω στο φυτό.

7. Ποιες ασθένειες και ποια έντομα προσβάλλουν την καλλιέργεια της μπανάνας;

Η μπανανιά μπορεί να προσβληθεί από τις ασθένειες του φουζάριου που προκαλεί σάπισμα ριζών και κίτρινισμα φύλλων, της μαύρης κηλίδωσης των φύλλων καθώς και της ανθράκωσης που προκαλεί την εμφάνιση στα φύλλα κόκκινων-καφέ κηλίδων στο φύλλωμα.

Για την προστασία της μπανανιάς από τις παραπάνω ασθένειες, αποφεύγουμε το υπερβολικό πότισμα, ψεκάζουμε το φύλλα με βιολογικό σκεύασμα χαλκού και προσθέτουμε με το πότισμα θειικό χαλκό (γαλαζόπετρα).

Για την αντιμετώπιση του θρίπα, καθώς και του τετράνυχου που προσβάλλουν τους καρπούς και το φύλλωμα της μπανανιάς, ψεκάζουμε τα φυτά με βιολογικά εντομοκτόνα όπως τα άλατα καλίου και το φυσικό πύρεθρο που προμηθευόμαστε από γεωπονικά καταστήματα.

8. Τι άλλη φροντίδα χρειάζεται η καλλιέργεια της μπανάνας;

Για επιτυχημένη καλλιέργεια μπανάνας, απαιτούνται και άλλες σημαντικές εργασίες φροντίδας που περιλαμβάνουν την υποστύλωση, η δημιουργία αναχώματος και η κάλυψη των καρπών με σακούλες όπως αναλυτικά περιγράφουμε παρακάτω:

• Υποστύλωση μπανανιάς

Αναγκαία καλλιεργητική εργασία στις μπανανιές κάθε χρόνο είναι η στήριξη και υποστύλωση των φυτών για να αντέξουν το βάρος των τσαμπιών, ειδικά όταν επικρατούν δυνατοί άνεμοι.

Η υποστύλωση γίνεται συνήθως στις αρχές του φθινοπώρου και περιλαμβάνει την τοποθέτηση κατάλληλων στύλων για να στηρίξουν τον κορμό και τα τσαμπιά της μπανανιάς.

• Δημιουργία αναχώματος

Για την καλύτερη στήριξη των φυτών της μπανανιάς, ειδικά σε περιοχές που έχουμε έντονους ανέμους, αρκετοί καλλιεργητές δημιουργούν ανάχωμα γύρω από τη βάση του κεντρικού βλαστού της μπανανιάς.

Kατά τη δημιουργία αναχώματος στις μπανανιές, προσθέτουμε αρκετό χώμα γύρω από τους ποώδεις βλαστούς της μπανανιάς για να στηριχθεί καλύτερα και να μην σπάσουν όταν φυσήξουν δυνατοί άνεμοι.

• Κάλυψη καρπών με σακούλες

Για την προστασία των καρπών της μπανάνας από το χαλάζι, τον παγετό αλλά και από τη σκόνη και τις ακαθαρσίες των πουλιών, καλύπτουμε τα τσαμπιά με σκουρόχρωμες πλαστικές σακούλες αφήνοντας ανοιχτό το κάτω μέρος της σακούλας.

Η κάλυψη των τσαμπιών της μπανάνας από τις πλαστικές σακούλες αυξάνει και τη θερμοκρασία γύρω τους επιταχύνοντας την ωρίμανση και τη συγκομιδή μέχρι και μία εβδομάδα.

9. Πότε βγάζει μπανάνες η μπανανιά, ποια περίοδο τις κόβουμε και πώς τις συντηρούμε;

Η συγκομιδή της μπανάνας γίνεται συνήθως την περίοδο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου, ανάλογα την ποικιλία και τις συνθήκες της περιοχής, περίπου 3 μήνες μετά την εμφάνιση ανθοφορίας.

Η απόδοση της καλλιέργειας μπανάνας σε υπαίθρια καλλιέργεια κυμαίνεται 4-5 τόνους ανά στρέμμα, ενώ σε καλλιέργεια θερμοκηπίου μπορεί να ξεπεράσει και τους 8-9 τόνους ανά στρέμμα.

Οι κλασικές ποικιλίες μπανάνας κόβονται όταν αρχίζουν να ωριμάζουν, την περίοδο που αλλάζει το πράσινο χρώμα του καρπού και αρχίζει να παίρνει το χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα της μπανάνας.

Αν κόψουμε νωρίτερα τις μπανάνες και είναι πράσινες, υπάρχει κίνδυνος να μην έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του καρπού και να έχουμε σοβαρή υποβάθμιση της γεύσης.

Άλλη μία παράμετρος για να κόψουμε τις μπανάνες είναι το μέγεθος του καρπού, ανάλογα την ποικιλία, συνήθως όταν φτάνει σε μέγεθος 15-17 εκατοστών και πάχος 4-5 εκατοστών.

Η αποθήκευση και συντήρηση της μπανάνας γίνεται σε σκιερό μέρος που να είναι σχετικά δροσερό για να διατηρηθεί αρκετές μέρες.

Αποφεύγουμε να συντηρούμε τις μπανάνες στο ψυγείο καθώς υποβαθμίζεται η ποιότητα τους, σταδιακά παγώνουν και σαπίζουν.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι η μπανάνα θεωρείται κλιμακτηριακό φρούτο, δηλαδή ο καρπός συνεχίζει να ωριμάζει και μετά τη συλλογή ακόμα και αν κοπεί ανώριμος, όπως συμβαίνει και στην καλλιέργεια του πεπονιού, την καλλιέργεια της αχλαδιάς, την καλλιέργεια της μηλιάς και την καλλιέργεια του αβοκάντο.

10. Πόσα χρόνια ζει η μπανανιά και πώς γίνεται ο πολλαπλασιασμός της;

Ένα φυτό μπανανιάς ζει μέχρι 20 χρόνια. Υπάρχει, όμως, μία ιδιαιτερότητα.

Ο μαλακός κεντρικός βλαστός της μπανανιάς δίνει μόνο μία χρονιά καρπούς και στη συνέχεια ξεραίνεται. Την επόμενη χρονιά, τη θέση του παίρνει ένας καινούργιος βλαστός που μεγαλώνει από τις ρίζες σε διάστημα λίγων μηνών.

Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο και μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια, μέχρι η ρίζα να εξασθενήσει.

Μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε τις μπανανιές για να δημιουργήσουμε περισσότερα φυτά μπανάνας, με δύο τρόπους, κάνοντας: α) πολλαπλασιασμό με παραφυάδες και β) πολλαπλασιασμό με ριζώματα.

α) Πολλαπλασιασμός μπανανιάς με παραφυάδες

Κατάλληλη εποχή για να κόψουμε τις παραφυάδες, δηλαδή τους βλαστούς που φυτρώνουν γύρω από την ρίζα και να δημιουργήσουμε νέα φυτά είναι κυρίως μέσα στην άνοιξη ή στις αρχές του φθινοπώρου.

Επιλέγουμε παραφυάδες που έχουν αναπτυχθεί αρκετά και τις αφαιρούμε προσεκτικά από το αρχικό φυτό μαζί με τμήμα της ρίζας και χώμα για να τις φυτέψουμε στη συνέχεια σε γλάστρες φυτωρίου.

Διατηρούμε τις γλάστρες σε δροσερό σκιερό μέρος και μετά από 2 μήνες θα έχουν ριζώσει στη γλάστρα για να τα μεταφυτεύσουμε στον κήπο ή σε μεγαλύτερη γλάστρα.

β) Πολλαπλασιασμός μπανανιάς με ριζώματα

Για τον πολλαπλασιασμό μπανανιάς με ριζώματα, κατάλληλη εποχή για δημιουργήσουμε καινούρια φυτά είναι στις αρχές της άνοιξης και στις αρχές του φθινοπώρου.

Βγάζουμε τα ριζώματα της μπανανιάς από τη γλάστρα ή σκάβουμε με μία τσάπα για να τα βγάλουμε από το χώμα μαζί με μπάλα χώματος γύρω από τις ρίζες του φυτού.

Διαχωρίζουμε τα ριζώματα της μπανανιάς με ένα κοφτερό μαχαίρι ή μικρό πριόνι και τα φυτεύουμε σε γλάστρες φυτωρίου που διατηρούμε σε σκιερό μέρος για να ριζώσουν καλύτερα.

Μετά από μερικές εβδομάδες, τα καινούρια φυτά θα έχουν ριζώσει και σταδιακά βγάλουν βλαστό με φύλλα, μπορούμε να τα μεταφυτέψουμε στην οριστική τους θέση στον κήπο.

11. Πως φυτεύουμε μπανανιά σε γλάστρα στο μπαλκόνι;

Αν μας αρέσουν τα φυτά με μεγάλα φύλλα, η μπανανιά αποτελεί μία εξαιρετική επιλογή.

Στις νότιες περιοχές της χώρας, η μπανανιά μπορεί να καλλιεργηθεί σε γλάστρα στην αυλή, στη βεράντα και στο μπαλκόνι σε ηλιόλουστη θέση με νότιο ή δυτικό προσανατολισμό, προστατευμένη από τον αέρα και την παγωνιά. 

Για την φύτευση της μπανανιάς, επιλέγουμε γλάστρες μεγάλου μεγέθους, διαμέτρου τουλάχιστον 50 εκατοστών, με τρύπα αποστράγγισης στον πάτο για να απομακρύνεται το νερό που περισσεύει κατά το πότισμα.

Στη βάση της γλάστρας, τοποθετούμε μία στρώση χαλικιών ή ελαφρόπετρας και στη συνέχεια προσθέτουμε εμπλουτισμένο φυτόχωμα, κατάλληλο για καλλιέργεια μπανάνας.

12. Κι ένα τελευταίο μυστικό για το φυτό της μπανάνας

Αρκετοί καλλιεργητές μπανάνας αφαιρούν κακοσχηματισμένα τσαμπιά μπανάνας, για να ενισχύσουν την ανάπτυξη των υπόλοιπων τσαμπιών και να επιτύχουν μεγαλύτερη και πιο ποιοτική παραγωγή.