Μαλοτήρα: Το κρητικό τσάι του βουνού

Η μαλοτήρα είναι το τσάι του βουνού της Κρήτης, το ενδημικό φυτό που αυτοφύεται μόνο στα βουνά της, τα Λευκά ‘Όρη και τον Ψηλορείτη, σε υψόμετρο από 800 έως και 2000 μέτρα κοντά σε μέρη που φυτρώνει και η ματζουράνα.

Η μαλοτήρα, πολυετής αειθαλής πόα που βοτανολογικά ανήκει στο γένος Σιδηρίτη, φθάνει σε ύψος 70 εκατοστά, με βοτανική ονομασία Sideritis syriaca διαθέτει όρθιο αποξυλωμένο βλαστό και φέρει λογχοειδή χνουδωτά φύλλα και μικρά κίτρινα άνθη.

1. Ποιες είναι οι φαρμακευτικές ιδιότητες της μαλοτήρας;

H μαλοτήρα αποτελούσε παραδοσιακά πρωινό ρόφημα για τους κατοίκους της Δυτικής Κρήτης και φαρμακευτικό βότανο κατά των κρυολογημάτων, των παθήσεων του στομάχου και του αναπνευστικού. Άλλωστε, το όνομα της, “maletira”, προέρχεται συνδυάζοντας τις ιταλικές λέξεις male (αρρώστια) και tirare (σέρνω) προκειμένου να επισημάνουν τις ιδιαίτερες φαρμακευτικές της ιδιότητες.

Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα επιβεβαίωσε τις πεποιθήσεις των Κρητικών για την μαλοτήρα. Συγκεκριμένα, αποκάλυψε την παρουσία, τόσο στο φυτό όσο και στο αφέψημα, πολύτιμων φλαβονοειδών ουσιών με σημαντική φαρμακοδυναμική δράση στη διέγερση της καρδιακής λειτουργίας, στην ελάττωση της πίεσης, στην διούρηση και στην προστασία από κρυολογήματα. Επιπλέον, στο αιθέριο έλαιο της μαλοτήρας έχουν εντοπιστεί πλήθος ουσιών με αντιμικροβιακές φαρμακευτικές ιδιότητες.

2. Ποια είναι τα προβλήματα για τη διάσωση της μαλοτήρας;

Δυστυχώς, τα τελευταία είκοσι χρόνια, οι φυσικοί πληθυσμοί της μαλοτήρας έχουν μειωθεί δραματικά. Τα πανέμορφα λιβάδια μαλοτήρας με τα κίτρινα άνθη, σύμφωνα με εκτιμήσεις, έχουν σχεδόν εξαφανισθεί από τον Ψηλορείτη και λιγότερο από το 30% έχει διασωθεί στα Λευκά Όρη.

Η ανεξέλεγκτη συλλογή καθώς και η υπερβόσκηση έφεραν τη μαλοτήρα σε σημείο να κινδυνεύει με αποτέλεσμα να απαγορεύεται η ανεξέλεγκτη συλλογή με σκοπό την εμπορία της αυτοφυούς μαλοτήρας.

3. Κι ένα μυστικό για τη μαλοτήρα

Η ζήτηση της μαλοτήρας, τόσο στο τοπικό όσο και στο διεθνές εμπόριο παραμένει σε υψηλά επίπεδα λόγω του ευχάριστου αρώματος και των φαρμακευτικών της ιδιοτήτων. Mέσα σε αυτό το πλαίσιο, η προστασία των φυσικών πληθυσμών της μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ανάπτυξη της καλλιέργειας της στους ορεινούς όγκους της Κρήτης. Τα πρώτα αποτελέσματα καλλιίεργειας από παραγωγούς δείχνουν ότι η καλλιέργεια της μαλοτήρας αποτελεί μια ιδιαίτερα παραγωγική και συμφέρουσα από οικονομικής πλευράς δραστηριότητα.