10 μυστικά για την καλλιέργεια της πορτοκαλιάς

Η πορτοκαλιά είναι το δημοφιλέστερο εσπεριδοειδές δέντρο στον κόσμο που όλοι λατρεύουμε για τους νόστιμους ζουμερούς καρπούς του, για τους δροσερούς χυμούς που στίβουμε, και βέβαια για το γλυκό του κουταλιού που φτιάχνουμε με την φλούδα του.

Το πορτοκάλι εκτός από μοναδική γεύση, διαθέτει και σημαντική διατροφική αξία καθώς είναι πλούσια πηγή βιταμίνης C, αντιοξειδωτικών, μετάλλων και φυτικών ινών και συμμετέχει στα περισσότερα προγράμματα διατροφής.

Μπορούμε επίσης να φυτέψουμε πορτοκαλιά σε γλάστρα για να διακοσμήσουμε το μπαλκόνι μας, απολαμβάνοντας τα πανέμορφα λευκά άνθη και την ξεχωριστή ομορφιά του.

Ας δούμε λοιπόν τις κυριότερες ποικιλίες πορτοκαλιές που μπορούμε να φυτέψουμε καθώς και χρήσιμες συμβουλές για τη φροντίδα που χρειάζεται η καλλιέργεια της πορτοκαλιάς, ώστε να απολαμβάνουμε ολόφρεσκα και ζουμερά πορτοκάλια από τον κήπο ή το χωράφι μας.

1. Ποιες είναι οι κυριότερες ποικιλίες πορτοκαλιάς;

Μπορούμε να επιλέξουμε αρκετές ποικιλίες πορτοκαλιάς για να φυτέψουμε από οξύχυμες κοινές και ομφαλοφόρες ποικιλίες μέχρι τις γλυκόχυμες ποικιλίες, καθώς και τις ποικιλίες σανγκουίνι με κόκκινη σάρκα.

• Κοινές ποικιλίες πορτοκαλιάς: Παραδοσιακές μεσοπρώιμες κοινές ποικιλίες, Άρτας και Χανίων, με σφαιρικό μεσαίου μεγέθους καρπό, με λείο φλοιό και μέτριο πάχος που ωριμάζουν Ιανουάριο. Στις κοινές ποικιλίες ανήκει και η ποικιλία Βαλέντσια (Valencia) που ωριμάζει τέλη άνοιξης και καλοκαίρι.

• Ομφαλοφόρες ποικιλίες πορτοκαλιάς: Οι ομφαλοφόρες ποικιλίες διακρίνονται καθώς οι καρποί φέρουν ομφαλό, ένα μικρό καρπό στην άκρη, ακριβώς απέναντι από τον ποδίσκο. Πιο γνωστές ομφαλοφόρες ποικιλίες είναι η μεσοπρώιμη ποικιλία Μέρλιν που ωριμάζει Ιανουάριο-Μάρτιο, οι πρώιμες ποικιλία Ναβαλίνα (Navelina) και Νιούχολ (New Hall) που ωριμάζουν Νοέμβριο-Δεκέμβριο και την όψιμη Ναβελέιτ (Νavel Late) που ωριμάζει Απρίλιο-Μάιο.

• Ποικιλία Salustiana: Εξαιρετική ποικιλία οξύχυμης πορτοκαλιάς, με αρωματικούς άσπερμους καρπούς. Η ποικιλία πορτοκαλιάς Σαλουστιάνα (Salustiana) ωριμάζει Ιανουάριο-Μάρτιο, κατάλληλη για επιτραπέζια χρήση αλλά και για παραγωγή χυμού.

• Γλυκόχυμες ποικιλίες πορτοκαλιάς: Οι γλυκόχυμες ποικιλίες πορτοκαλιών, τα ντόλτσο ή σεκέρια όπως ονομάζονται, διαθέτουν χαμηλή οξύτητα, γλυκιά γεύση αλλά χαμηλότερη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C από τις οξύχυμες ποικιλίες.

• Ποικιλίες πορτοκαλιάς σαγκουίνια: Εντυπωσιακές αιματόχρωμες ποικιλίες πορτοκαλιού (σαγκουίνια), με κόκκινο χρώμα στη σάρκα και το χυμό, με πιο γνωστές την ποικιλία Μόρο (Moro) με πορτοκαλί χρώμα φλοιού με ρόδινες αποχρώσεις και ποικιλία Ταρόκο (Tarocco), με πορτοκαλί χρώμα φλοιού.

2. Που ευδοκιμεί η καλλιέργεια της πορτοκαλιάς και τι συνθήκες χρειάζεται για να αναπτυχθεί;

Η καλλιέργεια της πορτοκαλιά ευδοκιμεί σε μέσης σύστασης εδάφη, αμμοαργιλλώδη ή αργιλλοαμμώδη, γόνιμα, βαθιά, με χαμηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο που διαθέτουν καλή αποστράγγιση.

Για να μας δώσουν πλούσια παραγωγή, οι πορτοκαλιές χρειάζονται απαραίτητα ήπιες δροσερές συνθήκες, χωρίς πολύ υψηλές και χαμηλές θερμοκρασίες ή απότομες μεταβολές.

Η καλλιέργεια της πορτοκαλιάς προτιμά ηλιόλουστες και θερμές περιοχές για να ευδοκιμήσει και να δώσει ποιοτικούς καρπούς. Οι δυνατοί άνεμοι, ειδικά οι ψυχροί βοριάδες, το χαλάζι και το χιόνι προκαλούν μείωση της βλάστησης και της παραγωγής, καθώς και υποβάθμιση της ποιότητας των καρπών της πορτοκαλιάς.

Κατάλληλες αποστάσεις φύτευσης για τις πορτοκαλιές είναι 4-5 μέτρα μεταξύ των γραμμών φύτευσης και 4 μέτρα μεταξύ των θέσεων φύτευσης. Αποφεύγουμε πυκνότερες φυτεύσεις στα δέντρα της πορτοκαλιάς για να εξασφαλίσουμε περισσότερη ηλιοφάνεια και καλύτερο αερισμό.

3. Πώς καλλιεργούμε πορτοκαλιά σε γλάστρα στο μπαλκόνι;

Η πορτοκαλιά μπορεί να καλλιεργηθεί στο μπαλκόνι ή τη βεράντα μας για να μεγαλώσει.

Η φύτευση της πορτοκαλιάς σε γλάστρα γίνεται, κυρίως, για καλλωπιστική χρήση λόγω του σκουροπράσινου φυλλώματος και των πορτοκαλί καρπών και όχι τόσο για παραγωγή πορτοκαλιών που είναι πολύ περιορισμένη σε σχέση με πορτοκαλιές που έχουν φυτευτεί στο έδαφος.

Επιλέγουμε ηλιόλουστο σημείο με νότιο προσανατολισμό για να τοποθετήσουμε τη γλάστρα της πορτοκαλιάς για να έχε πλουσιότερη βλάστηση και να μας χαρίσει περισσότερους καρπούς.

Για τη φύτευση της πορτοκαλιάς, χρησιμοποιούμε μία μεγάλη πήλινη ή πλαστική γλάστρα, με βάθος και διάμετρο τουλάχιστον 40-50 εκατοστών, ώστε να αναπτυχθεί το ριζικό της σύστημα.

Γεμίζουμε τη γλάστρα φυτόχωμα γενικής χρήσης ή ειδικό για καρποφόρα δέντρα, ενισχυμένο με θρεπτικά συστατικά αφού πρώτα έχουμε προσθέσει μία στρώση χαλικιών στη βάση της γλάστρας για να εξασφαλίσουμε καλύτερη αποστράγγιση.

4. Πόσο συχνά χρειάζεται πότισμα η καλλιέργεια της πορτοκαλιάς;

Οι πορτοκαλιές χρειάζονται συχνό πότισμα για να εξασφαλίσουμε ικανοποιητική εδαφική υγρασία στο ριζικό τους σύστημα. Ειδικά τους θερμούς μήνες του καλοκαιριού, απαιτεί τακτικό πότισμα κάθε 2-3 μέρες, ενώ την περίοδο της άνοιξης και του φθινοπώρου αρκεί μία φορά τη βδομάδα.

Η ποσότητα κάθε ποτίσματος σχετίζεται με διάφορους παράγοντες, όπως την στράγγιση του εδάφους, την ηλικία των δέντρων, καθώς και από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν.

Ειδικά τα νεαρά δενδρύλλια πορτοκαλιάς, όταν φυτεύονται απαιτούν καλά ποτίσματα για να αναπτυχθεί επαρκώς το ριζικό τους σύστημα, και να δώσουν γρήγορα νέα δυνατή βλάστηση. Κατάλληλο σύστημα ποτίσματος της πορτοκαλιάς, είναι το σύστημα άρδευσης με σταγόνες.

5. Κάθε πότε βάζουμε λίπασμα στις πορτοκαλιές;

H καλλιέργεια της πορτοκαλιάς χρειάζεται τακτική λίπανση για να μας δώσει πλούσια βλάστηση και καλή παραγωγή κάθε χρόνο. Είναι απαραίτητο να προσθέσουμε πλήρη βιολογικά λιπάσματα που περιέχουν άζωτο, φώσφορο, κάλιο, μαγνήσιο, καθώς επίσης ιχνοστοιχεία σίδηρου και ψευδαργύρου.

Η λίπανση της πορτοκαλιάς γίνεται σε 3 στάδια: α) κάνουμε μία πρώτη λίπανση στις αρχές της άνοιξης, ενσωματώνοντας στο έδαφος το λίπασμα, β) δεύτερη λίπανση στις αρχές του καλοκαιριού και γ) τρίτη λίπανση με περισσότερο κάλιο την εποχή του φθινοπώρου.

Ενδεικτικά, ικανοποιητική ποσότητα λιπάσματος για πορτοκαλιές είκοσι ετών, είναι 1-1,5 κιλό λίπασμα σε κάθε λίπανση.

6. Ποια εποχή και πώς γίνεται το κλάδεμα της πορτοκαλιάς;

Το κλάδεμα της πορτοκαλιάς πρέπει να γίνεται από τις αρχές της άνοιξης μέχρι τα τέλη καλοκαιριού, αφού έχει ολοκληρωθεί η καρποφορία των δέντρων. Ο χρόνος του κλαδέματος εξαρτάται από την ποικιλία της πορτοκαλιάς και τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής.

Σχετικά με τον τρόπο κλαδέματος της πορτοκαλιάς, εφαρμόζουμε κάθε χρόνο ελαφρύ κλάδεμα διατηρώντας την σε κυπελλοειδές σχήμα.

Απομακρύνουμε εσωτερικά αδύνατους βλαστούς καθπως και λαίμαργους (δυνατοί εσωτερικοί βλαστοί που δεν φέρουν καρποφορία) για να εξασφαλίσουμε καλύτερο αερισμό και φωτισμό. Παράλληλα, διατηρούμε την πορτοκαλιά μας σε ένα σταθερό ύψος.

Επίσης, αφαιρούμε τις ποδιές (πλάγια καρποφόρα βλάστηση σε χαμηλό ύψος) της πορτοκαλιάς που έχουν ασθενικούς βλαστούς και μικρή παραγωγή για να ενισχύσουμε τις πιο δυναμικές ποδιές.

8. Ποιες ασθένειες και ποια έντομα προσβάλλουν την καλλιέργεια της πορτοκαλιάς;

Η καλλιέργεια της πορτοκαλιάς προσβάλλεται από αρκετά έντομα όπως η μελίγκρα, ο ψευδόκοκκος ή βαμβακάδα, η μύγα της Μεσογείου και ο θρίπας, ενώ το έντομο του φυλλοκνίστη κάνει ζημιά στην τρυφερή βλάστηση στις νεαρές πορτοκαλιές.

Για την βιολογική αντιμετώπιση των εντόμων, ψεκάζουμε προληπτικά με βιολογικά εντομοκτόνα όπως ο θερινός πολτός και τα άλατα καλίου που προμηθευόμαστε από γεωπονικά καταστήματα.

Επίσης, στις πορτοκαλιές συναντάμε το σύμπτωμα της κομμίωσης (έκκριση κόλλας) που οφείλεται στον μύκητα φυτόφθορα (Phytophtora) που επιβιώνει στο έδαφος και εκδηλώνεται στην βάση του κορμού (λαιμός) του δέντρου καθώς και στις ρίζες.

Για την βιολογική αντιμετώπιση της φυτόφθορα, αλείφουμε τον κορμό του δέντρου μέχρι ένα μέτρο με βορδιγάλιο πολτό (γαλαζόπετρα με ασβέστη) και φροντίζουμε η βάση του κορμού του δέντρου να μην έρχεται σε επαφή με το νερό άρδευσης.

Μεγάλος κίνδυνος για τις πορτοκαλιές είναι ο ιός της τριστέτσα που πρόσφατα εμφανίστηκε και στη χώρα μας και προσβάλλει ιδιαίτερα πορτοκαλιές που είναι εμβολιασμένες σε υποκείμενο νερατζιάς.

7. Πώς πολλαπλασιάζεται η πορτοκαλιά;

Η πορτοκαλιά μπορεί να πολλαπλασιαστεί με σπόρο, με μοσχεύματα και με εμβολιασμό. Παρακάτω, περιγράφουμε αναλυτικά πως θα δημιουργήσουμε καινούρια δέντρα πορτοκαλιάς από τις αγαπημένες μας ποικιλίες:

• Μπόλιασμα της πορτοκαλιάς: Η κύρια μέθοδος πολλαπλασιασμού της πορτοκαλιάς γίνεται με εμβολιασμό των επιθυμητών ποικιλιών σε κατάλληλα υποκείμενα και συγκεκριμένα με ενοφθαλμισμό με Τ ή με ανεστραμμένο Τ. Κατάλληλη εποχή για να κάνουμε τον εμβολιασμό της πορτοκαλιάς είναι μέσα στην άνοιξη, Μάρτιο και Απρίλιο καθώς και στις αρχές του φθινοπώρου.

• Πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα: Ο πολλαπλασιασμός της πορτοκαλιάς μπορεί να γίνει εύκολα και με τμήματα βλαστού (μοσχεύματα) μήκους 15-20 εκατοστών που παίρνουμε από υγιείς δυνατούς βλαστούς της πορτοκαλιάς την περίοδο της άνοιξης, και φυτεύουμε σε γλαστράκια φυτωρίου που διατηρούμε σε δροσερό και φωτεινό σημείο.

• Πολλαπλασιασμός πορτοκαλιάς με σπόρο

Αν δοκιμάσουμε να πολλαπλασιάσουμε την πορτοκαλιά με σπόρο, δεν θα μας δώσει δενδρύλλιο που να κάνει καρπούς ίδιας ποικιλίας με τον σπόρο που φυτέψαμε και θα πρέπει να τα εμβολιάσουμε με την επιθυμητή ποικιλία πορτοκαλιάς.

9. Ποια είναι τα κυριότερα προβλήματα που εμφανίζονται στην καλλιέργεια της πορτοκαλιάς;

H πορτοκαλιά μπορεί να εμφανίσει διάφορα προβλήματα όπως κιτρίνισμα στα φύλλα, πτώση των ανθών, πτώση των καρπών μαύρισμα στα φύλλα και τους καρπούς. Ας δούμε λοιπόν παρακάτω τις αιτίες που προκαλούν αυτά τα προβλήματα για να μπορέσουμε να τα αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά.

• Γιατί κιτρινίζουν τα φύλλα της πορτοκαλιάς

Το κιτρίνισμα των φύλλων της πορτοκαλιάς μπορεί να εμφανιστεί σε συνθήκες υπερβολικής υγρασίας αλλά κα σε συνθήκες ξηρασίας ειδικά αν οι πορτοκαλιές έχουν μείνει απότιστες. Επίσης, τα φύλλα της πορτοκαλιάς παίρνουν κίτρινο χρώμα σε περίπτωση έλλειψη θρεπτικών στοιχείων όπως αζώτου, σιδήρου, ψευδαργύρου και μαγνησίου και θα πρέπει να προσθέσουμε κατάλληλο λίπασμα.

• Γιατί πέφτουν τα άνθη της πορτοκαλιάς

Tα άνθη της πορτοκαλιάς μπορεί να πέσουν σε συνθήκες υπερβολικής υγρασίας ή αν προσθέσουμε μεγάλες ποσότητες λιπάσματος αζώτου. Επίσης, αν οι πορτοκαλιές είναι εκτεθειμένες σε δυνατούς ανέμους, βοριάδες ή νοτιάδες, τότε μπορεί να πέσουν ή να καούν τα άνθη τους.

• Γιατί μαυρίζουν τα φύλλα και οι καρποί της πορτοκαλιάς

Είναι πολύ συχνό φαινόμενο το μαύρισμα των φύλλων και των καρπών της πορτοκαλιάς λόγω του μύκητα της καπνιάς που αναπτύσσεται πάνω σε μελιτώματα από έντομα όπως η μελίγκρα (αφίδες), ο αλευρώδης της λεμονιάς, η ψώρα των φυτών (κοκκοειδή) και τον ψευδόκοκκο (βαμβακάδα).

Για να το αντιμετωπίσουμε το μαύρισμα στα φύλλα και στους καρπούς της πορτοκαλιάς, θα πρέπει να ψεκάσουμε με βιολογικά σκευάσματα χαλκού και θερινού πολτού που προμηθευόμαστε από γεωπονικά καταστήματα.

• Γιατί πέφτουν τα πορτοκάλια από τις πορτοκαλιές;

Η πτώση των καρπών της πορτοκαλιάς μπορεί να οφείλεται σε έλλειψη νερού τους καλοκαιρινούς μήνες, σε υπερβολική λίπανση με λίπασμα αζώτου, σε έντονη παγωνιά και χαλάζι καθώς και σε προσβολή από το έντομο της μύγας της Μεσογείου.

10. Κι ένα τελευταίο μυστικό για την καλλιέργεια της πορτοκαλιάς

Κατάλληλη εποχή για να συγκομίσουμε τα ώριμα πορτοκάλια είναι όταν αποκτήσουν πορτοκαλί χρώμα και έχουν γλυκάνει καθώς διαθέτουν επαρκή περιεκτικότητα σε σάκχαρα. Για καλύτερη συντήρηση και αποθήκευση των πορτοκαλιών, τα διατηρούμε στο ψυγείο μέσα σε νάιλον σακούλα.