12 μυστικά για την καλλιέργεια της δαμασκηνιάς

Η δαμασκηνιά είναι ένα φυλλοβόλο δέντρο που καλλιεργείται για τα φρούτα του, τα νόστιμα και ζουμερά δαμάσκηνα. Μέσα στην άνοιξη, η καλλιέργεια της δαμασκηνιάς εμφανίζει εντυπωσιακή ανθοφορία, η οποία μας δίνει καρπούς την εποχή του καλοκαιριού.

Τα δαμάσκηνα θεωρούνται τροφή με υψηλή διατροφική αξία, καθώς είναι πλούσια σε βιταμίνες, αντιοξειδωτικά και φυτικές ίνες, ενώ παράλληλα έχουν πολύ λίγες λίγες θερμίδες. Τα απολαμβάνουμε φρέσκα και σε χυμούς μέσα στο καλοκαίρι, αν και οι περισσότεροι τα τρώμε αποξηραμένα όλο τον χρόνο.

Στη χώρα μας, η δαμασκηνιά καλλιεργείται επαγγελματικά στην περιοχή της Θεσσαλίας και στη βόρεια Ελλάδα, ενώ η Σκόπελος ήταν παραδοσιακά τόπος παραγωγής σημαντικών ποσοτήτων δαμάσκηνου.

Ας δούμε αναλυτικά τις κυριότερες ποικιλίες δαμασκηνιάς και χρήσιμες συμβουλές για να απολαμβάνουμε πολλά υπέροχα δαμάσκηνα από τον κήπο μας.

1. Ποιες είναι οι κυριότερες ποικιλίες δαμασκηνιάς;

Οι ποικιλίες της δαμασκηνιάς διακρίνονται σε ευρωπαϊκές ποικιλίες και σε ιαπωνικές ποικιλίες. Aνάλογα την χρήση τους, οι ποικιλίες δαμασκηνιάς μπορούν να διαχωριστούν σε ποικιλίες για νωπή χρήση, για αποξηραμένη χρήση ή για κονσερβοποίηση.

Οι ευρωπαϊκές ποικιλίες δαμασκηνιάς είναι ανθεκτικότερες στο ψύχος, ανθίζουν στα τέλη Μαρτίου-αρχές Απριλίου και ωριμάζουν αργότερα από τις ιαπωνικές που ανθίζουν από τις αρχές Απριλίου. Οι ευρωπαϊκές ποικιλίες είναι συνήθως αυτογόνιμες, δηλαδή δεν χρειάζονται απαραίτητα άλλες ποικιλίες για να γίνει η επικονίαση όπως συμβαίνει με τις ιαπωνικές.

Οι πιο γνωστές ευρωπαϊκές ποικιλίες δαμασκηνιάς που καλλιεργούνται στη χώρα μας είναι η Ασβεστοχωρίου, η Σκοπέλου, η Αγιορείτικη, η Bluefre, η Stanley, η Valor. Πρόκειται για όψιμες ποικιλίες δαμασκηνιάς και ωριμάζουν στα τέλη Αυγούστου.

Αξιόλογες ιαπωνικές ποικιλίες δαμασκηνιάς είναι η Black Beaut, Black Diamond, Fortune και η Santa Rosa που είναι πρωιμότερες και δίνουν καρπούς μέσα στον Ιούλιο.

Οι ανθισμένες δαμασκηνιές αποτελούν ένα υπέροχο θέαμα. Μία ξεχωριστή ποικιλία δαμασκηνιάς είναι ο προύνος ή καλλωπιστική δαμασκηνιά με χαρακτηριστικό κοκκινωπό φύλλωμα που φυτεύεται για καλλωπισμό σε πλατείες, σε πεζοδρόμια και στις άκρες εθνικών οδών.

 2. Σε τι συνθήκες ευδοκιμεί η καλλιέργεια της δαμασκηνιάς;

H δαμασκηνιά μπορεί να καλλιεργηθεί στους περισσότερους τύπους εδαφών, αν και αναπτύσσεται καλύτερα σε μέσης σύστασης γόνιμα εδάφη που παρουσιάζουν καλή αποστράγγιση. Χρειάζεται αρκετή ηλιοφάνεια και σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα για να σχηματίσει τα λευκά λουλούδια της και να δώσει καλή καρποφορία.

Η δαμασκηνιά δεν πρέπει να φυτεύεται σε περιοχές που επικρατούν δυνατοί άνεμοι. Επίσης, αποφεύγουμε την φύτευση της δαμασκηνιάς σε περιοχές όπου υπάρχει υψηλή υγρασία και βροχοπτώσεις την περίοδο της άνοιξης, καθώς δημιουργούνται προβλήματα στην ανθοφορία της λόγω προσβολής από μυκητολογικές ασθένειες.

3. Ποια εποχή φυτεύουμε τις δαμασκηνιές και σε τι αποστάσεις;

Τα δέντρα δαμασκηνιάς που προμηθευόμαστε σε γλάστρα, μπορούμε να τα φυτέψουμε στο έδαφος την περίοδο της άνοιξης και του φθινοπώρου. Για γυμνόριζα δενδρύλλια, χωρίς μπάλα χώματος, η κατάλληλη εποχή φύτευσης είναι η περίοδος του χειμώνα.

Για την καλλιέργεια της δαμασκηνιάς, οι κατάλληλες αποστάσεις φύτευσης μεταξύ των δέντρων είναι 5-6 μέτρα, ενώ για γραμμικά συστήματα διαμόρφωσης, όπως η παλμέττα, οι αποστάσεις φύτευσης είναι στα 3-4 μέτρα. Η απόσταση φύτευσης των δέντρων της δαμασκηνιάς εξαρτάται από τη ζωηρότητα της ποικιλίας και από την γονιμότητα του εδάφους.

Κατά την φύτευση της δαμασκηνιάς, ανοίγουμε λάκκους τουλάχιστον 45×45 εκατοστών και προσθέτουμε χωνεμένη κοπριά και κομπόστ για να βελτιώσουμε το χώμα και να αναπτυχθεί καλύτερα το ριζικό σύστημα της.

4. Μπορούμε να καλλιεργήσουμε δαμασκηνιά σε γλάστρα;

Η δαμασκηνιά μπορεί να φυτευτεί σε γλάστρα, έχοντας πιο περιορισμένη ανάπτυξη και μικρή παραγωγή. Τοποθετούμε τη γλάστρα με τη δαμασκηνιά σε ηλιόλουστη θέση με νότιο προσανατολισμό στο μπαλκόνι ή την αυλή μας που να είναι παράλληλα προστατευμένη από δυνατούς ανέμους.

Επιλέγουμε γλάστρα διαστάσεων τουλάχιστον 40×40 εκατοστών για να μπορεί να αναπτυχθεί το ριζικό σύστημα της δαμασκηνιάς. Για τη φύτευση της δαμασκηνιάς σε γλάστρα, χρησιμοποιούμε φυτόχωμα γενικής χρήσης ή ειδικό φυτόχωμα για καρποφόρα δέντρα και τοποθετούμε μία στρώση χαλικιών ή βότσαλων στη βάση της γλάστρας για καλύτερη αποστράγγιση.

5. Πόσο συχνά χρειάζεται πότισμα η καλλιέργεια της δαμασκηνιάς;

Η δαμασκηνιά έχει σημαντικές απαιτήσεις σε νερό και θέλει τακτικά ποτίσματα για να έχει ζωηρή βλάστηση και πλούσια παραγωγή. Προτιμούμε το πότισμα να γίνεται με το σύστημα σταγόνων για να εξασφαλίσουμε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και εξοικονόμηση νερού.

Ποτίζουμε μία φορά την εβδομάδα την περίοδο της άνοιξης και πολύ συχνότερα 2-3 φορές την εβδομάδα την ζεστή περίοδο του καλοκαιριού. Αν δεν ποτίσουμε αρκετά την δαμασκηνιά την περίοδο του καλοκαιριού, θα κάνει μικρότερους καρπούς με σχετικά υπόξινη γεύση.

Η έλλειψη νερού στα τέλη της άνοιξης, μπορεί να προκαλέσει σημαντική καρπόπτωση. Για τις καλλιέργειες δαμασκηνιάς που προορίζονται για αποξηραμένα δαμάσκηνα, αποφεύγουμε το υπερβολικό πότισμα όταν πλησιάζουμε στη συγκομιδή μέσα στο καλοκαίρι για να έχουν καλύτερη ποιότητα μετά την αποξήρανση.

6. Τι λίπασμα βάζουμε στις δαμασκηνιές και κάθε πότε;

H δαμασκηνιά έχει αρκετές απαιτήσεις στα βασικά θρεπτικά στοιχεία (άζωτο, φώσφορος και κάλιο) για να έχει ζωηρή βλάστηση και να μας δώσει καλή παραγωγή καρπών τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά. Κατάλληλη εποχή για να βάλουμε πλήρες βιολογικό λίπασμα είναι την περίοδο Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου.

Στις αρχές Ιουνίου, μπορεί να προστεθεί στις δαμασκηνιές συμπληρωματικά μικρή ποσότητα λιπάσματος αζώτου. Η δαμασκηνιά έχει ανάγκη επίσης από διάφορα ιχνοστοιχεία σε σίδηρο, ψευδάργυρο και βόριο τα οποία μπορούν να προστεθούν με τα κατάλληλα διαφυλλικά λιπάσματα με ψεκασμούς για πιο άμεση απορρόφηση.

7. Ποιες ασθένειες και έντομα προσβάλλουν την καλλιέργεια της δαμασκηνιάς;

Υπάρχουν αρκετά έντομα που μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα στην καλλιέργεια της δαμασκηνιάς όπως η καρπόκαψα που σκουληκιάζει τους καρπούς, η ψώρα που προσβάλλει κυρίως τον κορμό και τους βλαστούς και η μελίγκρα που δημιουργεί μελιτώματα στα φύλλα. Σε κάποιες περιπτώσεις έχουμε προσβολή από τον τετράνυχο.

Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των εντόμων και του τετράνυχου μπορούμε να ψεκάσουμε το φύλλωμα της δαμασκηνιάς με βιολογικά εντομοκτόνα όπως τα άλατα καλίου, ο θερινός πολτός και η φυσική πυρεθρίνη που προμηθευόμαστε από γεωπονικά καταστήματα.

Εναλλακτικά, μπορούμε να αξιοποιήσουμε σπιτικά υλικά και να ψεκάσουμε προληπτικά τις δαμασκηνιές ανακατεύοντας κουταλιά της σούπας τριμμένο πράσινο σαπούνι και 1 κουταλιά του γλυκού οινόπνευμα σε ένα λίτρο νερό.

Σε νεαρά δέντρα δαμασκηνιάς μετά από υψηλή καρποφορία, καθώς σε και γερασμένα δέντρα μπορεί να υπάρξει προσβολή από την ασθένεια της φυτόφθορα που συνοδεύεται από την εμφάνιση ρετσινιού στον κορμό. Επίσης, σε συνθήκες υψηλής υγρασίας, τα άνθη της δαμασκηνιάς μπορεί να προσβληθούν από την ασθένεια της μονίλια που τα καταστρέφει καθώς και από την ασθένεια του εξώασκου που προκαλεί στρίψιμο των νέων φύλλων.

Για την αντιμετώπιση των μυκητολογικών ασθενειών που προσβάλλουν την δαμασκηνιά , ψεκάζουμε με σκεύασμα χαλκού το φύλλωμα και κάνουμε πότισμα στη ρίζα με διάλυμα θειικού χαλκού (γαλαζόπετρα).

8. Πότε και με ποιον τρόπο κλαδεύουμε τη δαμασκηνιά;

Το κλάδεμα της δαμασκηνιάς γίνεται στα τέλη του χειμώνα, την εποχή που το δέντρο της δαμασκηνιάς είναι ακόμα σε λήθαργο. Υπάρχουν δύο βασικά είδη κλαδέματος που κάνουμε στις δαμασκηνιές: το κλάδεμα διαμόρφωσης που αναφέρεται στο σχήμα που δίνουμε στα νεαρά δενδρύλλια δαμασκηνιάς (κυπελλοειδές ή παλμέττα) και το κλάδεμα καρποφορίας που αφορά τα μεγάλα δένδρα δαμασκηνιάς.

Το κλάδεμα στα μεγάλα δέντρα δαμασκηνιάς πρέπει να είναι σχετικά αυστηρό και να γίνεται κάθε χρόνο. Αφαιρούμε ξερά κλαδιά και λαίμαργους βλαστούς, κόβουμε τα αδύνατα κλαδιά στο μισό μήκος τους και αραιώνουμε αρκετά τους καρποφόρους βλαστούς στο εσωτερικό της κόμης των δέντρων. Οι ιαπωνικές ποικιλίες δαμασκηνιάς θέλουν αυστηρότερο κλάδεμα από τις ευρωπαϊκές ποικιλίες.

9. Πώς γίνεται ο πολλαπλασιασμός της δαμασκηνιάς;

Για να δημιουργήσουμε καινούρια φυτά δαμασκηνιάς, φυτεύουμε σπόρο (κουκούτσι) δαμασκηνιάς και τα εμβολιάζουμε με την επιθυμητή ποικιλία δαμασκηνιάς. Σε επαγγελματικά φυτώρια, οι ποικιλίες δαμασκηνιάς εμβολιάζονται στα κατάλληλα υποκείμενα για μπόλιασμα (εμβολιασμό) όπως υποκείμενα δαμασκηνιάς, μυροβάλανου, ροδακινιάς, κορομηλιάς και αμυγδαλιάς.

Το μπόλιασμα της δαμασκηνιάς γίνεται με ενοφθαλμισμό τύπου Τ με εμβόλια (μπόλια) νεαρών δενδρυλλίων με βλαστάνοντα οφθαλμό την άνοιξη και τον Ιούλιο ή με κοιμώμενο οφθαλμό στις αρχές του Σεπτεμβρίου.

10. Χρειάζεται αραίωμα καρπών η δαμασκηνιά;

Η καλλιέργεια δαμασκηνιά δεν χρειάζεται αραίωμα καρπών κάθε χρόνο, μόνο σε χρονιές που παρατηρείται υπερβολική καρποφορία για να εξασφαλίσουμε μεγάλο μέγεθος καρπών και καλύτερη γεύση.

Το αραίωμα των καρπών γίνεται με το χέρι με τέτοιο τρόπο ώστε να αφήνουμε περίπου ένα δαμάσκηνο κάθε 10 εκατοστά στην φυλλική επιφάνεια. Το αραίωμα των καρπών γίνεται συνήθως μέσα στον Ιούνιο, ανάλογα με την πρωιμότητα της ποικιλίας που καλλιεργούμε, αφαιρώντας ένα σημαντικό μέρος των καρπών.

Αν και το αραίωμα των καρπών μπορεί να γίνει και με το καλοκαιρινό κλάδεμα όπου αφαιρούνται κλαδιά με πολλούς καρπούς, σε αυτή την περίπτωση, δεν επιτυγχάνουμε μεγαλύτερο μέγεθος καρπών.

11. Πότε συγκομίζουμε τα δαμάσκηνα και πως τα αποξηραίνουμε;

Η συλλογή των δαμάσκηνων γίνεται με το χέρι, μέσα στο καλοκαίρι μέχρι τις αρχές του φθινοπώρου, ανάλογα την ποικιλία. Τα δαμάσκηνα μπορούν να διατηρηθούν φρέσκα μέσα στο ψυγείο στους 0°C για χρονικό διάστημα περίπου τεσσάρων εβδομάδων.

Μπορούμε, επίσης, να τα αποξηράνουμε και να τα διατηρήσουμε αποξηραμένα για αρκετούς μήνες. Για να τα αποξηράνουμε, πρέπει να τα συλλέξουμε αρκετά ώριμα ώστε να έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα. Η αποξήρανση των δαμάσκηνων γίνεται σε ειδικά αποξηραντήρια και φούρνους.

Σε ερασιτεχνικό επίπεδο, μπορούμε να ξεράνουμε δαμάσκηνα με μία σχετικά απλή διαδικασία. Σε 5 λίτρο βραστό νερό, βάζουμε 2 κουταλιές σούπας αλάτι, 1 κουταλιά σούπας ελαιόλαδο, και 2 κουταλιές σούπας μαγειρική σόδα. Αφού τα βράσουμε για 1-2 λεπτά, τα αφήνουμε στη συνέχεια να ξεραθούν στον ήλιο, προστατεύοντας τα με ένα δίχτυ για προστασία από τα έντομα, τα μυρμήγκια και τα ποντίκια.

12. Κι ένα τελευταίο μυστικό για την καλλιέργεια της δαμασκηνιάς

Στις αρχές Ιουλίου παρατηρείται σχίσιμο των καρπών της δαμασκηνιάς που οφείλεται στα καλοκαιρινά ποτίσματα ειδικά μετά από περίοδο ξηρασίας. Για την αντιμετώπιση του σχισίματος των δαμάσκηνων, κάνουμε σταθερά ποτίσματα μέσα στο καλοκαίρι και ψεκάζουμε με διαφυλλικό λίπασμα ασβεστίου.