10 μυστικά για φύτευση και καλλιέργεια μαρουλιού (+video)

Φυτεύουμε μαρούλια στον κήπο και σε γλάστρα για να τα απολαμβάνουμε ολόφρεσκα στις σαλάτες μας!

Το μαρούλι είναι το πιο δημοφιλές φυλλώδες λαχανικό. Απλό και εύκολο στην καλλιέργεια του, το μαρούλι φυτεύεται σχεδόν όλο τον χρόνο και αποτελεί ιδανική επιλογή για αρχάριους κηπουρούς.

Όπως όλα τα λαχανικά όταν καταναλώνονται φρέσκα, έτσι και τα μαρούλια που παράγουμε στον κήπο μας έχουν εντελώς διαφορετική γεύση και υφή από αυτά που βρίσκουμε στο εμπόριο.

Αν και πολλοί δεν το γνωρίζουν, το μαρούλι έχει ιδιαίτερη διατροφική και θρεπτική αξία, καθώς περιέχει πλήθος βιταμινών, μετάλλων και φυτικών ινών.

Υπάρχουν πολλές ποικιλίες μαρουλιού για να επιλέξουμε ανάλογα την εποχή που φυτεύουμε ενώ χρειάζεται να τους εξασφαλίσουμε κατάλληλες συνθήκες για να αναπτυχθούν.

Ας δούμε αναλυτικά ποιες είναι οι δημοφιλέστερες ποικιλίες μαρουλιού που μπορούμε να καλλιεργήσουμε, μαζί με συμβουλές για τη φύτευση και τη φροντίδα τους, ώστε να απολαμβάνουμε τα πιο νόστιμα μαρούλια από τον κήπο ή το μπαλκόνι μας.

1. Ποιες είναι οι πιο γνωστές ποικιλίες μαρουλιού;

Υπάρχουν πολλές ποικιλίες μαρουλιού για να επιλέξουμε ανάλογα τις προτιμήσεις μας, την εποχή καλλιέργειας.

Μαρούλια με πράσινα ή κόκκινα φύλλα, ποικιλίες ντόπιες και παραδοσιακές, βελτιωμένες ποικιλίες από το εξωτερικό και υβρίδια μαρουλιού.

Ποικιλίες χειμωνιάτικες, ποικιλίες καλοκαιρινές με μοναδικά χαρακτηριστικά και ξεχωριστή γεύση που αξίζει να δοκιμάσουμε. Οι πιο διαδεδομένες ποικιλίες μαρουλιού για να καλλιεργήσουμε είναι οι εξής:

• Ποικιλία μαρουλιού “Ρομάνα” (Romana): Είναι η πιο διαδεδομένη ποικιλία μαρουλιού, την οποία προτιμούν οι περισσότεροι ερασιτέχνες καλλιεργητες. Θεωρείται η πλέον κλασική παραδοσιακή ποικιλία για χειμωνιάτικη σαλάτα και ωριμάζει περίπου σε 2-2,5 μήνες από την σπορά. Η ποικιλία μαρουλιού “ρομάνα” χαρακτηρίζεται από όρθια ανάπτυξη σε ύψος 20-25 εκατοστών με πολύ νόστιμα και τρυφερά στενόμακρα φύλλα σκουροπράσινου χρώματος.

• Ποικιλία μαρουλιού “Σαλάτα”: Εξίσου γνωστή ποικιλία μαρουλιού είναι η “σαλάτα” μαρούλι, γνωστό και ως “γαλλικό” μαρούλι ή γαλλική σαλάτα. Η συγκεκριμένη ποικιλία έχει ως χαρακτηριστικό ότι δε σχηματίζει κλειστή κεφαλή και διαθέτει χαλαρά τρυφερά νόστιμα φύλλα. Εξαιρετική επιλογή για πρώιμες φυτεύσεις, η ποικιλία μαρουλιού “σαλάτα” ωριμάζει γρήγορα μέσα σε 55-60 μέρες.

• Ποικιλία μαρουλιού “Βουτύρου”: Εξαιρετικά διαδεδομένη ποικιλία στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, τα μαρούλια “βουτύρου” ξεχωρίζουν για τα λεία τρυφερά και νόστιμα φύλλα τους. Σχηματίζουν κλειστό κεφάλι και χαρακτηρίζονται από μακρά περίοδο καλλιέργειας 3 μηνών από την σπορά μέχρι τη συγκομιδή.

• Ποικιλία μαρουλιού “Iceberg”: Μία ιδιαίτερα γευστική και ξεχωριστή ποικιλία μαρουλιού είναι το άισμπεργκ (iceberg) που είναι πολύ δημοφιλές στη Βόρεια Αμερική. Το μαρούλι iceberg διαθέτει χαρακτηριστικά σγουρά φύλλα που σχηματίζουν στρογγυλό κεφάλι και όταν είναι έτοιμο για συγκομιδή θυμίζει λάχανο. Τα φύλλα του μαρουλιου Iceberg είναι ιδιαίτερα τραγανά και πολύ δροσερά.

• Ποικιλία μαρουλιού “Λόλα”: H λόλα είναι χαρακτηριστική ποικιλία μαρουλιού με μεγάλη ανοιχτή, θυσανωτή κεφαλή. Οι “λόλες” διαθέτουν φύλλα κατσαρά, πολύ τρυφερά και μαλακά, χρώματος ανοιχτού πράσινου ή και κοκκινωπού. Συνήθως συγκομίζεται 2-3 μήνες μετά την σπορά.

• Ποικιλία κινέζικου μαρουλιού: Μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ποικιλία για να δοκιμάσουμε είναι το κινέζικο μαρούλι που μοιάζει περισσότερο με σπαράγγι παρά με μαρούλι. Βασικό χαρακτηριστικό του κινέζικου μαρουλιού είναι ότι συγκομίζεται για τα στελέχη του βλαστού και όχι για το φύλλωμα του.

2. Τι συνθήκες χρειάζεται η καλλιέργεια του μαρουλιού;

Τα μαρούλια φυτεύονται στον κήπο, σε γλάστρες ή ζαρντινιέρες στο μπαλκόνι, καθώς επίσης μπορεί να γίνει καλλιέργεια μαρουλιού σε θερμοκήπιο.

Ως φυτό ψυχρής εποχής, το μαρούλι χρειάζεται δροσερό περιβάλλον και καλλιεργείται σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες μεταξύ 14-19°C.

Γενικότερα προτιμά ηλιόλουστες θέσεις φύτευσης, αν και αναπτύσσεται ικανοποιητικά και σε ημισκιερές θέσεις. Σε υψηλές θερμοκρασίες προκαλείται πρόωρη έκπτυξη του ανθοφόρου βλαστού του μαρουλιού, ενώ σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και παγετό προκαλούνται εγκαύματα στο φύλλωμα.

Ορισμένες ποικιλίες μαρουλιού είναι πιο ανθεκτικές στις σχετικά υψηλές θερμοκρασίες της άνοιξης και άλλες προσαρμόζονται καλύτερα στην παγωνιά του χειμώνα.

Για τη φύτευση του μαρουλιού, το ιδανικό έδαφος είναι γόνιμο, δροσερό, με υψηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία που να εξασφαλίζει καλή αποστράγγιση.

Αν ο κήπος μας έχει πολύ βαρύ αργιλώδες χώμα που μαζεύει νερό, δημιουργούμε υπερυψωμένα αναχώματα (σαμαράκια) που μας βοηθούν στην καλύτερη αποστράγγιση του νερού.

Μπορούμε, επίσης, να καλλιεργήσουμε μαρούλια σε υπερυψωμένα παρτέρια για να πραγματοποιούμε πιο εύκολα τις καλλιεργητικές φροντίδες, καθώς επίσης να έχουμε καλύτερη διαχείριση σε θρεπτικά συστατικά και νερό,

3. Πώς φυτεύουμε σπόρους και φυτά μαρουλιού;

Το μαρούλι πολλαπλασιάζεται με σπόρο και γι’ αυτό οι έμπειροι καλλιεργητές ξεκινούν με την φύτευση σπόρου μαρουλιού σε σπορείο. Για να φυτέψουμε σε σπορείο, τοποθετούμε τον σπόρο σε βάθος ενός εκατοστού. Είναι σημαντικό να διατηρούμε σχετική υγρασία και κατάλληλη θερμοκρασία στο σπορείο μεταξύ 15-21°C για τη βλάστηση των σπόρων του μαρουλιού.

Αρχικά, τα πρώτα δύο φύλλα που βγάζουν τα φυτά μαρουλιού είναι πολύ μικρά και δεν είναι ολοκληρωμένα. Τα επόμενα φύλλα που είναι κανονικά σε μέγεθος και ενδεικτικά της ποικιλίας μαρουλιού που έχουμε φυτέψει, τα ονομάζουμε πρώτα πραγματικά φύλλα. Όταν τα νεαρά φυτά μαρουλιού έχουν αναπτύξει τρία–τέσσερα πραγματικά φύλλα, μετά από 3-4 βδομάδες, είναι έτοιμα για τη μεταφύτευση στο χωράφι.

Για αρχάριους κηπουρούς, προτείνουμε να ξεκινήσούν με έτοιμα φυτά μαρουλιού που προμηθευόμαστε από φυτώρια.

Τα μαρούλια είναι σημαντικό να φυτεύονται στις κατάλληλες αποστάσεις φύτευσης: 30 εκατοστά μεταξύ των φυτών μαρουλιού και περίπου 60 εκατοστά μεταξύ των γραμμών φύτευσης για να έχουμε καλύτερο αερισμό και αποφυγή ανάπτυξης ασθενειών.

4. Πώς καλλιεργώ μαρούλια σε γλάστρα στο μπαλκόνι;

Αν δε διαθέτουμε κήπο, μπορούμε εύκολα να φυτέψουμε μαρούλια σε γλάστρα στο μπαλκόνι! Η καλλιέργεια του μαρουλιού σε γλάστρα δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες, αρκεί να προτιμήσουμε μπαλκόνι με δυτική ή ανατολική έκθεση για να αποφύγουμε την έντονη ηλιοφάνεια και τους δυνατούς βοριάδες.

Χρησιμοποιούμε χαμηλές γλάστρες ή ζαρντινιέρες, βάθους 20-30 εκατοστών, για τη μεταφύτευση, καθώς το μαρούλι διαθέτει επιφανειακό ριζικό σύστημα που δεν προχωρά σε βάθος.

Για την καλλιέργεια μαρουλιού σε γλάστρα, χρησιμοποιούμε φυτόχωμα κατάλληλο για κηπευτικά και εμπλουτισμένο σε θρεπτικά συστατικά. Τοποθετούμε χαλίκια στην βάση της γλάστρας για καλύτερη αποστράγγιση του χώματος, δηλαδή για να απομακρύνεται ευκολότερα το περιττό νερό. Περισσότερες πληροφορίες για την καλλιέργεια μαρουλιού σε γλάστρα, υπάρχουν στο αναλυτικό άρθρο που έχουμε δημοσιεύσει.

5. Κάθε πότε θέλουν πότισμα τα μαρούλια;

Τα μαρούλια προτιμούν δροσερό περιβάλλον στο χώμα καθώς έχουν επιφανειακό ριζικό σύστημα. Έτσι, για να διατηρήσουμε το υπόστρωμα τους σχετικά υγρό, απαιτείται τακτικό πότισμα με σχετικά μικρες ποσότητες νερού.

Η συχνότητα των ποτισμάτων γίνεται υψηλότερη, ίσως και καθημερινή, σε περιόδους που επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες ειδικά στις αρχές του φθινοπώρου, στα τέλη της άνοιξης και μέσα στο καλοκαίρι.

Το συχνό πότισμα είναι απαραίτητο στις ανοιξιάτικες φυτεύσεις, προκειμένου να διατηρήσουμε δροσερά και τρυφερά τα φύλλα του μαρουλιού με πλούσια γεύση.

Σε περιπτώσεις έλλειψης νερού, τα φύλλα του μαρουλιού σκληραίνουν, αρχίζουν να πικρίζουν και αναπτύσσεται πρόωρα το ανθοφόρο στέλεχος (λουλούδι) που στη συνέχεια θα μας δώσει τους σπόρους.

Σε συνθήκες υπερβολικής υγρασίας λόγω ποτίσματος, το μαρούλι μπορεί να παρουσιάσει σάπισμα στη ρίζα και κιτρίνισμα στα φύλλα.

6. Πόσο συχνά βάζουμε λίπασμα στην καλλιέργεια του μαρουλιού;

Πριν φυτέψουμε τα μαρούλια μας, είναι σημαντικό να ενσωματώνουμε αρκετή ποσότητα καλά χωνεμένης κοπριάς μαζί με κομπόστ για να βελτιώσουμε το χώμα. Με αυτό τον τρόπο, κάνουμε το έδαφος πιο γόνιμο για καλλιέργεια και με καλύτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Συμπληρωματικά, για την γρήγορη ανάπτυξη του φυλλώματος του μαρουλιού ενσωματώνουμε, γύρω από τη ρίζα του φυτού, 1-2 κουταλιές της σούπας καλά χωνεμένη κοπριά ή βιολογικό λίπασμα με υψηλή περιεκτικότητα σε άζωτο κάθε 2-3 εβδομάδες.

7. Ποια έντομα και ποιες ασθένειες προσβάλλουν την καλλιέργεια του μαρουλιού;

Η καλλιέργεια του μαρουλιού προσβάλλεται από διάφορες μυκητολογικές ασθένειες που προκαλούν κιτρινίσματα και κηλίδες στο φύλλωμα ή ακόμα και σαπίσματα στη ρίζα και στους βλαστούς. Για την προληπτική αντιμετώπισή τους, μπορούμε να ψεκάσουμε με σκεύασμα χαλκού που προμηθευόμαστε από γεωπονικά καταστήματα. Εναλλακτικά, μπορούμε να ψεκάσουμε με αυτοσχέδιο διάλυμα που φτιάχνουμε διαλύοντας μία κουταλιά του γλυκού μαγειρική σόδα και δύο κουταλιές ελαιόλαδο σε 2 λίτρα νερό.

Τα φυτά του μαρουλιού προσβάλλονται, επίσης, από την μελίγκρα και τον αλευρώδη, το ενοχλητικό λευκό κουνουπάκι που προκαλεί μελιτώματα στο φύλλωμα. Για την αντιμετώπιση τους, προμηθευόμαστε οικολογικό σκεύασμα αλάτων καλίου από γεωπονικά καταστήματα και ψεκάζουμε τα μαρούλια μας κάθε 2 εβδομάδες.

Εναλλακτικά, για την προληπτική αντιμετώπισή του αλευρώδη και της μελίγκρας, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαλύσουμε 1 κουταλιά της σούπας τριμμένο πράσινο σαπούνι σε 1 λίτρο νερό και να ψεκάσουμε τα φυτά μας.

Ο πιο επικίνδυνος εχθρός που τρώει τα φύλλα του μαρουλιού είναι τα σαλιγκάρια. Για την αντιμετώπιση των σαλιγκαριών στα μαρούλια, χρησιμοποιούμε στάχτη ή λίπασμα φωσφορικού σιδήρου που είναι απωθητικά στα σαλιγκάρια. Ρίχνουμε την στάχτη ή τον φωσφορικό σίδηρο γύρω από κάθε ρίζα φυτού μαρουλιού ή το ρίχνουμε πλευρικά σε γραμμές, δίπλα από κάθε σειρά φύτευσης των μαρουλιών.

8. Ποια είναι τα κυριότερα προβλήματα της καλλιέργειας μαρουλιού;

Αν και όπως είπαμε η καλλιέργεια του μαρουλιού είναι αρκετά εύκολη, μπορεί να αντιμετωπίσουμε κάποια προβλήματα όπως κιτρινίσματα, σαπίσματα και φαγώματα στα φύλλα ή να μην μεγαλώνουν γρήγορα τα μαρούλια μας. Ας δούμε παρακάτω τις κυριότερες αιτίες για να τις αντιμετωπίσουμε και να συγκομίσουμε μεγάλα και δροσερά μαρούλια.

– Γιατί κιτρινίζουν τα φύλλα του μαρουλιού;

Τα φύλλα του μαρουλιού μπορεί να κιτρινίσουν λόγω υπερβολικής υγρασίας ή λόγω προσβολής από κάποια μυκητολογική ασθένεια. Επίσης, κιτρινίσματα στα φύλλα μπορεί να παρουσιαστούν αν το έδαφος δεν είναι γόνιμο και δεν έχουμε προσθέσει βιολογικό λίπασμα.

– Γιατί σαπίζουν τα μαρούλια;

Τα μαρούλια μπορεί να σαπίσουν λόγω υπερβολικής υγρασίας και κακής αποστράγγισης στο χώμα. Αν έχουμε φυτέψει μαρούλια σε γλάστρες και ζαρντινιέρες, θα πρέπει να έχουν τρύπες ενώ παράλληλα φροντίζουμε να απομακρύνουμε το νερό που περισσεύει μετά το πότισμα από τα πιατάκια.

– Γιατί τα φύλλα του μαρουλιού είναι φαγωμένα;

Τα φαγώματα στα φύλλα του μαρουλιού κυρίως στη δράση των σαλιγκαριών στον κήπο μας τις βροχερές μέρες. Επίσης, τα μικρά φυτά μαρουλιού, κυρίως την πρώτη εβδομάδα καλλιέργειας που είναι πολύ τρυφερά, μπορεί να φαγωθούν ολόκληρα από τα πουλιά. Σε αυτή την περίπτωση, για να τα προστατέψουμε από τα πουλιά, μπορούμε να τα σκεπάσουμε με ειδικό δίχτυ.

– Γιατί τα μαρούλια δεν μεγαλώνουν;

Τα μαρούλια μπορεί να μην μεγαλώνουν και να μένουν στάσιμα όταν το έδαφος που είναι φυτεμένα δεν είναι γόνιμο και αφράτο ενώ παράλληλα δεν προσθέτουμε λίπασμα. Επίσης, σε αρκετές περιπτώσεις, τα μαρούλια δεν μεγαλώνουν όταν είναι ζεστός ο καιρός καθώς αναπτύσσονται καλύτερα σε δροσερό περιβάλλον.

9. Πότε είναι έτοιμα τα μαρούλια και πότε μπορούμε να κόψουμε φύλλα του μαρουλιού;

Το μαρούλι είναι έτοιμο για συγκομιδή περίπου 1,5-2 μήνες μετά τη μεταφύτευση, όταν έχει διαμορφώσει κεφαλή, ανάλογα την ποικιλία και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν. Σε αυτό το στάδιο, διαθέτει τρυφερά φύλλα που δεν πικρίζουν στην γεύση. Μπορούμε να συγκομίσουμε ολόκληρο το φυτό του μαρουλιού κόβοντας το από τη ρίζα με μαχαίρι.

Κατά τους χειμωνιάτικους μήνες, μπορούμε επίσης να κόβουμε σταδιακά τα περιφερειακά φύλλα του μαρουλιού που έχουν ήδη μεγαλώσει, αφήνοντας τα κεντρικά να μεγαλώσουν κι άλλο και να τα κόψουμε σε επόμενη συγκομιδή. Προτιμάμε να κόβουμε τα μαρούλια κατά τις πρωινές ώρες, καθώς τότε είναι περισσότερο δροσερά και τρυφερά.

10. Κι ένα τελευταίο μυστικό για την καλλιέργεια του μαρουλιού

To μαρούλι μπορεί να δώσει εξαιρετική παραγωγή, όταν φυτεύεται μαζί με άλλα κηπευτικά. Η συγκαλλιέργεια των λαχανικών είναι ένας οικολογικός τρόπος καλλιέργειας, όπου εξοικονομήσουμε χώρο και θρεπτικά συστατικά, ενώ τα φυτά μας αλληλοβοηθιούνται και αναπτύσσονται καλύτερα. Η καλλιέργεια του μαρουλιού αναπτύσσεται εξαιρετικά όταν φυτεύεται μαζί με λάχανο, κουνουπίδι, καρότο, παντζάρι, κρεμμύδι, σκόρδο, πράσο, αγγούρι, φασόλια και φραούλα.